Waarom ‘De bijenhouder van Aleppo’ mijn Boek van de Week is

door Geneviève Waldmann, algemeen directeur VBK Uitgeversgroep en voorzitter van de Groep Algemene Uitgevers

Schrijver en beeldend kunstenaar Armando (1929-2018) gebruikte de term ‘schuldig landschap’ daar waar het landschap de sporen wist van gruwelijke gebeurtenissen die op die plek hebben plaatsgevonden. Er is mijns inziens geen betere manier de omgeving te beschrijven waar afschuwelijke delicten hebben plaatsgevonden, maar waar de natuur in al haar glorie misdaden verhult.

Apocalyps

In Amsterdam bezoek ik in een verloren uurtje soms het Stedelijk Museum of het Rijksmuseum. Afgelopen week zag ik in zo’n verloren uurtje Hybride Sculptuur, een tentoonstelling van hedendaagse kunstenaars met kunstobjecten op het snijvlak van beeldhouwwerk, schilderkunst, performance en ontwerp. Zaal na zaal trof ik sombere installaties aan, gemaakt van afval, basalt, zwartgeblakerd hout, verwrongen plastic. Neighbours van Thomas Hirschhorn maakte de meeste indruk op mij. Zijn werk bestaat uit een uitgebrande maquette van 10 x 10 meter met stukgeslagen plastic stoeltjes, verschroeid kinderspeelgoed en grote stukken zwart hout. Midden in dit desolate landschap is een groot gat geslagen alsof een bom vanuit de lucht op de museumvloer is neergevallen. Op een zuil zijn foto’s van vernielde huizen te zien. Neighbours doet denken aan de journaalbeelden van oorlogsgebieden, die we elke dag te zien krijgen. In een andere zaal stonden twee palmbomen opgetrokken uit zwart basalt en polyurethaan. Ik ontvluchtte de apocalyptische omgeving en spoedde mij in de zon naar een volgende afspraak.

Ontberingen

Dit weekend dacht ik veel terug aan de expositie in het Stedelijk Museum. Ik las De bijenhouder van Aleppo van de Engelse schrijfster Christy Lefteri. Deze debuutroman is mijn Boek van de Week. Lefteri is het kind van Grieks-Cypriotische vluchtelingen en deed vrijwilligerswerk in een vluchtelingenkamp in Athene. Ze hielp gezinnen uit Syrië en Afghanistan en leerde luisteren naar hun verhalen over het land van hun afkomst, hun families, hun werkzaamheden en de ontberingen die zij hebben moeten doorstaan. Ze heeft zich ingeleefd in de trieste verhalen van de immigranten, maar kent ook hun dromen en weemoed naar wat ooit was. Terug in Londen besloot ze die verhalen onder te brengen in een roman en zo ontstond De bijenhouder van Aleppo.

Hoop

De boodschap in dit boek is van universele waarde; het gaat over verlies, overlevingskracht, hoop én liefde. Hoofdpersonen zijn het Syrische echtpaar Nuri en Afra Ibrahim. Zij besluiten het totaal verwoeste Aleppo te verlaten nadat hun zoontje is omgekomen bij een bombardement en Afra blind is geworden. De roman beschrijft hun barbaarse tocht naar Europa. Ze moeten gewelddadig Syrië via land ontvluchten, de gevaarlijke oversteek maken van Turkije naar Griekenland en van Griekenland naar Engeland zien te komen. Het kwetsbare echtpaar krijgt te maken met hardvochtige smokkelaars, oplichters, nietsontziende misdadigers en moordenaars. Lefteri heeft informatie in het boek verwerkt over vluchtelingenkampen, waarover ik niet eerder heb gelezen. De situatie in de kampen is gewelddadig, gevaarlijk en mensonterend.

Betoverende sfeer

Het boek is opgebouwd uit twee verhaallijnen: de tocht naar de vrijheid met al de ontberingen wordt afgewisseld met de procedures voor de asielaanvraag in Engeland. De verhalen zijn voorzien van flashbacks naar het sprookjesachtige Syrië van voor de oorlog en droombeelden van een toekomstig leven. Zowel Nuri als Afra vinden een manier om aan de werkelijkheid te ontsnappen, waarbij hun relatie flink op de proef wordt gesteld. De bijenhouder van Aleppo combineert de grijze, bureaucratische werkelijkheid van migranten die we kennen uit de boeken van Rodaan Al Galidi met de warme, betoverende sfeer uit de titels van Khaled Hosseini.

Meer weten? Klik hier